91 | cevap ünlemi | Azerbaycan Türkçesi: täsdig ädati Türkmen Türkçesi: cogaap sözi Gagauz Türkçesi: kayıllıkduygucusu Özbek Türkçesi: *tasdiq undovi Uygur Türkçesi: cavap imliqliri ~ tästiqläş imliqliriTatar Türkçesi: raslau imlik ~ *söylämneň çinarlıqqa mönäsäbäten belderüçe modal' süz Başkurt Türkçesi: yawap imliği Kmk: *gertileygen cawaplı ünlük Krç.-Malk.:cuwaplawçu (howlawçu) mejdometiye ~ razılıknı bildirgen mejdometiye Nogay Türkçesi: yawap ün sözî Kazak Türkçesi: *könil-küy-işarat odagayları Kırgız Türkçesi: cay sırdık söz ~ coop sırdık söz Alt:: t'aratkan kıygılu Hakas Türkçesi: çöpsînîs hıygılas Tuva Türkçesi: pa'dıtkaar algı sözü (ayan sözü) Şor Türkçesi: *çaratkan kıygı Rusça: utverditelnoyemejdometiye |
92 | cins isim | Azerbaycan Türkçesi: umumi isim Türkmen Türkçesi: cins aatlar Gagauz Türkçesi: adetçä adlık Özbek Türkçesi: turdόş όt Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) umumiy isim ~ (D.Uyg.) omumiy isim Tatar Türkçesi: kümäklek isem ~ urtaqlıq isem Başkurt Türkçesi: urtaqlıq isem Kmk: cıns at Krç.-Malk.: tukum at Nogay Türkçesi: ortak at Kazak Türkçesi: jalpı esim Kırgız Türkçesi: calpı at Alt:: tekşiadalgış Hakas Türkçesi: naritsatelnay at ~ tiksî adalgıs Tuva Türkçesi: niiti çüveadı Şor Türkçesi: *tekşiat söziRusça: naritsatelnoye imya |
93 | cinsiyet | Azerbaycan Türkçesi: cins Türkmen Türkçesi: cıns Gagauz Türkçesi: cins Özbek Türkçesi: cins Uygur Türkçesi: (B.Uyg.)cinis ~ (D.Uyg.) siyğa kategoriyisi Tatar Türkçesi: rod ~ cenes Başkurt Türkçesi: rod Kmk: cms~ rod Krç.-Malk.: rod Nogay Türkçesi: *tür ~ rod Kazak Türkçesi: jınıs ~ rod Kırgız Türkçesi: rodAlt: rod Hakas Türkçesi: rod Şor Türkçesi: *rod Rusça: rod |
94 | cinsiyetsiz | Azerbaycan Türkçesi: orta cinsTürkmen Türkçesi: cınssızGag.: neytral cinsÖzbek Türkçesi: cinssiz Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) cinissiz ~ (D.Uyg.) orta siyğa Tatar Türkçesi: sredniy rod ~urta cenes Başkurt Türkçesi: sredniy rod Kmk: sredniy rod ~ cinsliksiz Krç.-Malk.:sredniy rod Nogay Türkçesi: *türsîz ~ orta tür ~ sredniy rod Kazak Türkçesi: sredniy rod Kırgız Türkçesi: sredniy rod Alt:: sredniy rod Hakas Türkçesi: sredniy rod Şor Türkçesi: *sredniy rod Rusça: sredniy rod |
95 | cümle | Azerbaycan Türkçesi: cümlä Türkmen Türkçesi: sözlem Gagauz Türkçesi: cümlä Özbek Türkçesi: gap ~ cumlaUygur Türkçesi: cümlä Tatar Türkçesi: cömlä Başkurt Türkçesi: höyläm Kmk: cumla Krç.-Malk.: aytımNogay Türkçesi: yıyma Kazak Türkçesi: söylem Kırgız Türkçesi: süylöm Alt:: ermek Hakas Türkçesi: predlojeniyeTuva Türkçesi: tomak Şor Türkçesi: *erbek Rusça: predlojeniye |
96 | cümle başı edatları | Azerbaycan Türkçesi: cümlä başında gälän ädatlar Türkmen Türkçesi: söz soňıkömekçiler Gagauz Türkçesi: cümlä başında modal lafları, baalaycılar ya da paycıklarÖzbek Türkçesi: *gap bόşidagi komakçilar Uygur Türkçesi: tirkälmilär Tatar Türkçesi: terkägeçler ~kisäkçälär ~ mönäsäbätleklär Başkurt Türkçesi: bäyläwes Kmk: *cumlanı başındagımodalnıy sözler, gesekçeler, baylawuçlar Krç.-Malk.: baylawla ~ kesekçikleNogay Türkçesi: tîrkewîşler ~ kesekşeler Kazak Türkçesi: modal' sözder ~ jalgawlık ~ demewlikKırgız Türkçesi: candooç ~ cölökçü sözdör Alt:: modal' söstör, kolbooçılar, bölügeşterermek bajında Hakas Türkçesi: sös soo ~ ulag söster Tuva Türkçesi: ederinçiler evilel, evililzigsöster Şor Türkçesi: soon-sözter Rusça: modalnıye slova, soyuzı ili çastitsı v naçalepredlojeniya, |
97 | cümle bilgisi ~ sentaks | Azerbaycan Türkçesi: sintaksis Türkmen Türkçesi: sintaksis Gagauz Türkçesi:sintaksis Özbek Türkçesi: sintaksis Uygur Türkçesi: sintaksis Tatar Türkçesi: sintaksis Başkurt Türkçesi: sintaksisKmk: sintaksis Krç.-Malk.: sintaksis Nogay Türkçesi: sintaksis Kazak Türkçesi: sintaksisKırgız Türkçesi: sintaksis Alt: sintaksis Hakas Türkçesi: sintaksis Tuva Türkçesi: sintaksis Şor Türkçesi: sintaksis Rusça: sintaksis |
98 | cümlenin ögeleri | bk. cümlenin unsurları |
99 | cümlenin unsurları ~ cümlenin öğeleri | Azerbaycan Türkçesi: cümlä üzvläri Türkmen Türkçesi: sözlem agzaaları Gagauz Türkçesi: cümlä payları Özbek Türkçesi: gap bolaklari Uygur Türkçesi: (B.Uyg.)cümlä müçiliri ~ (D.Uyg.) cümlä böläkliri Tatar Türkçesi: cömlä kicäkläre Başkurt Türkçesi: höyläm kişäktäre Kmk: cumlanı gesekleri ~ cumlanı ortakçıları Krç.-Malk.:aytımnı çlenleri Nogay Türkçesi: yıymadıň müşelerî Kazak Türkçesi: söylem müşeleri Kırgız Türkçesi: süylöm müçölörü Alt:: ermektiň çlenderi Hakas Türkçesi: predlojeniyenîň çlennerî(kizekterî) Tuva Türkçesi: tomak kejigünneri Şor Türkçesi: *erbektin çlenneri ~ *erbektifikezekteri Rusça: çlenı predlojeniya |
100 | çekim eki | Azerbaycan Türkçesi: täsriflänmä şäkilçisi ~ hal şäkilçisi Türkmen Türkçesi: yönkemegoşulması ~ üytgedici goşulma Gagauz Türkçesi: hallamak afiksleri diişmäk afiksleriÖzbek Türkçesi: turlόvçi-tuslόovçi qoşimça Uygur Türkçesi: türligüçi vä tüsliniş qoşumçiliri Tatar Türkçesi: törländergeç quşmıça Başkurt Türkçesi: kileş yalğawzarı ~ zat yalğawzarı Kmk: türleniw koşumçası ~ türleniş koşumçası Krç.-Malk.: boluş, bet affiksi Nogay Türkçesi: kelîs kosımşaları ~ özlîk kosunşaları Kazak Türkçesi: septik-jiktik jalgawları Kırgız Türkçesi: cöndömö müçösü Alt:: kubultkışla-tüzünle kubularınıň kojultazı Hakas Türkçesi: hubulus hozımı Tuva Türkçesi: öskertilge ko'jumaktarı Şor Türkçesi: sabıtkı affiksi Rusça: affiks skloneniya ~ spryajeniya ~ |
101 | çekimli fiil | Azerbaycan Türkçesi: täsriflänän fe'l Türkmen Türkçesi: üytgeyään iişlikler Gagauz Türkçesi: üzülüişlik Özbek Türkçesi: tuslanişli fe'l ~ şaxsli fe'l Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) şäxslik peil ~ (D.Uyg.)tüslinidiğan peil Tatar Türkçesi: zatlanışlı fiğıl' Başkurt Türkçesi: sikle qılım Kmk: betli işlikKrç.-Malk.: türleniwçü etim ~ cegiliwçü etim Nogay Türkçesi: özlîk pen türlengen glagol Kazak Türkçesi: jiktik jalgawlı etistik Kırgız Türkçesi: caktuu etiş (caktala turgan) Alt:: kojultalu glagol Hakas Türkçesi: glagolnın pîldîrîglîg formazı Tuva Türkçesi: öskerlir kılıg sözü Şor Türkçesi: *finit glagol Rusça: finitnıy glagol |
102 | çekimsiz fiil | Azerbaycan Türkçesi: täsriflänmäyän fe'l Türkmen Türkçesi: üytgemeyään iişliklerGag.: üzülsüz işlik Özbek Türkçesi: tuslanişsiz fe'l ~ şaxssiz fe'l Uygur Türkçesi: (B.Uyg.)şäxssiz peil ~ (D.Uyg.) tüslänmäydiğan peil Tatar Türkçesi: zatlanışsız fiğıl' Başkurt Türkçesi: sikheş qılım Kmk: betsiz işlik Krç.-Malk.: türlenmewçu etim ~ cegilmewçüetim Nogay Türkçesi: türlenmegen glagol Kazak Türkçesi: tuyık etistik Kırgız Türkçesi: caksız etiş Alt::kojulta t'ok glagol Hakas Türkçesi: glagolnıň île nimes formazı Tuva Türkçesi: öskerilbes kılıgsözü Şor Türkçesi: *finitebes glagol Rusça: infinitnıy glagol |
103 | çene | Azerbaycan Türkçesi: çänä Türkmen Türkçesi: enek Gagauz Türkçesi: çenä Özbek Türkçesi: cağ Uygur Türkçesi: iňäk Tatar Türkçesi: kaznalık ~ teş kaznası ~ iyäk Başkurt Türkçesi: yaňaq Kmk: çene ~ yayak süyek Krç.-Malk.: cayak süyek Nogay Türkçesi: yak Kazak Türkçesi: jak Kırgız Türkçesi: caak Alt:: aldığı t'aak ~altıgı t'aak Hakas Türkçesi: naah (söögî) Tuva Türkçesi: segel Şor Türkçesi: naak söögü Rusça: çelyust |
104 | çeviri yazı | Azerbaycan Türkçesi: transliterasiya Türkmen Türkçesi: transliteratsiyaGag.:transliteratsiya ~ aktarma yazı Özbek Türkçesi: transliteratsiya Uygur Türkçesi: tärcimilik yeziq ~transliteratsiyä Tatar Türkçesi: transliteratsiya Başkurt Türkçesi: transliteratsiya Kmk:transliteratsiya Krç.-Malk.: transliteratsiya Nogay Türkçesi: transliteratsiya Kazak Türkçesi: transliteratsiya Kırgız Türkçesi: transliteratsiya Alt:: transliteratsiya Hakas Türkçesi: transliteratsiya Tuva Türkçesi: transliteratsiya Şor Türkçesi: transliteratsiya Rusça: transliteratsiya |
105 | çıkma hâli ~ ayrılma hâli ~ ablatif hâli | Azerbaycan Türkçesi: çıxışlıg hal Türkmen Türkçesi: çıkışdüşüm Gagauz Türkçesi: çıkış hal Özbek Türkçesi: çiqiş kelişigi Uygur Türkçesi: çiqiş keliş Tatar Türkçesi: çığışkileşe Başkurt Türkçesi: sığanaq kileş Kmk: çıgım padej ~ çıgım geliş Krç.-Malk.:baslawçu boluş Nogay Türkçesi: şıgıs kelîs Kazak Türkçesi: şıgıs septik Kırgız Türkçesi: çıgışcöndömösü Alt:: çıgıttu kubultkış Hakas Türkçesi: sıgıngı padej ~ sıgıngı hubulthısTuva Türkçesi: ünerinin padeji Şor Türkçesi: şıgım keliş Rusça: ishodnıy padej |
106 | çift dudak ünsüzü | Azerbaycan Türkçesi: goşa dodag samiti Türkmen Türkçesi: goşa doodakçekimsizi Gagauz Türkçesi: çiftdudaklı vokal Özbek Türkçesi: lab-lab undόş Uygur Türkçesi: qoş läv tavuşiTatar Türkçesi: iren-iren tartığı ~ bilabial' tartıq Başkurt Türkçesi: ike iren önö Kmk: eki erinlitutuk Krç.-Malk.: erinli kısık ~ erinli tunakı Nogay Türkçesi: ekîerîn tattıgı Kazak Türkçesi: koserindik ~ kos erin dawıssızı Kırgız Türkçesi: koş erinçil ünsüz Alt:: erin tuyuk tabışHakas Türkçesi: irînnîg ün çoh Tuva Türkçesi: i'yi erinniň a'jık eves ünü Şor Türkçesi: *erni ernisoglasnıy üni Rusça: gubno-gubnoy soglasnıy ~ bilabialmy soglasnıy |
107 | çocuk dili | Azerbaycan Türkçesi: uşag dili Türkmen Türkçesi: çaaga dili Gagauz Türkçesi: uşak dili Özbek Türkçesi: bölalar tili ~ bólalar nutqi Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) bovaq tili ~ (D.Uyg.) gödäk tili ~balilar tili Tat: balalar söyläme Başkurt Türkçesi: balalar tele Kmk: yaşlanı tili Krç.-Malk.: sabiy til Nogay Türkçesi: bala tîlî Kazak Türkçesi: balalar tili Kırgız Türkçesi: bala tili Alt:: baldartili Hakas Türkçesi: pala tîlî Tuva Türkçesi: uraglar çugaazı Şor Türkçesi: pala tili Rusça: yazık detey ~detskaya reç' |
108 | çok anlamlı | Azerbaycan Türkçesi: çox mänalı Türkmen Türkçesi: köp maanılı Gagauz Türkçesi: çokmaanalı.-Özbek Türkçesi: kop ma'noli ~ polisemantik Uygur Türkçesi: köp mänilik Tatar Türkçesi: küp mägnäleBaşkurt Türkçesi: küp mägänäle Kmk: köp ma'nalı Krç.-Malk.: köp maganalı (söz)Nogay Türkçesi: köp mänelî Kazak Türkçesi: köp magınalık ~ köp magınalı Kırgız Türkçesi: köp maanilüüAlt:: köp uçurlu Hakas Türkçesi: köp pîldîrîglîg Tuva Türkçesi: höy u'tkalıg Şor Türkçesi: *köpuňnamnıg Rusça: mnogoznaçnıy ~ polisemantiçıııy |
109 | çokluk birinci şahıs eki | Azerbaycan Türkçesi: birinci şähsin cäm şakilçisi Türkmen Türkçesi: birincişahs köplük goşulması Gagauz Türkçesi: çokluk sayıda birinci üzün afiksi Özbek Türkçesi: koplikdagi birinci şaxs qoşimçasi Uygur Türkçesi: birinçi şäxs köplük qoşumçisi Tat:berençe zat küplek sanı quşumçası Başkurt Türkçesi: berense zat küplek yalğawı Kmk:birinçi betni köplük sanawunu koşumçası Krç.-Malk.: köplük sanda birinçibetni affiksi Nogay Türkçesi: köplîk san bîrînşî özlîktîn kosımşası 'Kazak Türkçesi: köpşe birinşijak jalgawi Kırgız Türkçesi: köptük sandagı 1-caktın müçösü Alt:: köp toodo baştapkıt'üzünnin kojultazı Hakas Türkçesi: köp sannıg pastagı sıraynıň hozımı Tuva Türkçesi: höynüüsanınıň pirgi arınnıň kojumaa Şor Türkçesi: köp sanda paştapkı eeziniň affiksi Rusça: affiks pervogo litsa mnojestvennogo çisla |
110 | çokluk eki | Azerbaycan Türkçesi: cäm şakilçisi Türkmen Türkçesi: köplük goşulması Gagauz Türkçesi: çoklukafiksi Özbek Türkçesi: koplik qoşimçasi Uygur Türkçesi: köplük qoşumçisi Tatar Türkçesi: küplekquşımçası Başkurt Türkçesi: küplek yalğawı Kmk: köplük koşumçası Krç.-Malk.:köplük sannı affiksi Nogay Türkçesi: köplik kosımşası Kazak Türkçesi: köptik jalgaw Kırgız Türkçesi: köptük müçö Alt:: köp toonıň kojultazı Hakas Türkçesi: köp sarınıň hozımı Tuva Türkçesi: höynüň sanınıň ko'jumaa Şor Türkçesi: köp sannıň affiksi Rusça: affiksmnojestvennosti |
111 | damak | Azerbaycan Türkçesi: damag Türkmen Türkçesi: damak Gagauz Türkçesi: damak Özbek Türkçesi: taňlay Uygur Türkçesi: taňlay Tatar Türkçesi: afiqaw Başkurt Türkçesi: aňqaw Kmk: taňlaw Krç.-Malk.: tıňılawukNogay Türkçesi: taňlay Kazak Türkçesi: taňday Kırgız Türkçesi: taňday Alt:: taňday Hakas Türkçesi: hurgahTuva Türkçesi: t'aalay Şor Türkçesi: kurgak, til Rusça: nyobo |
112 | damak ünsüzü | Azerbaycan Türkçesi: dilarxasi samit Türkmen Türkçesi: boğaz çekimsizi ~ damakçekimsizi Gagauz Türkçesi: damaklı konson Özbek Türkçesi: til órqa undósi Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) tilkäyni üzük tavus ~ (D.Uyg.) til uçi käyni üzük tavuşi Tatar Türkçesi: tel artı tartığıBaşkurt Türkçesi: aňqaw tartmqıhı Kmk: til artı tutuğu Krç.-Malk.: tilni art kesegi blaaytılgan kısık tawuş ~ tilni art keseği bla aytılgan tunakı tawuş Nogay Türkçesi: taňlaytartıgı ~ tîl artı tartıgı Kazak Türkçesi: til artı dawıssızı Kırgız Türkçesi: tandayçıl ünsüz tıbışAlt:: taňday tuyuk tabış Hakas Türkçesi: tîl soondagı ün çoh tapsag Tuva Türkçesi: tıl soonuňa'jık eves ünü Şor Türkçesi: tildiň sooba aydılçatkan soglasnıy Rusça: zadneyazıçnıysoglasnıy / zadnenyobnıy soglasnıy |
113 | dar ünlü | Azerbaycan Türkçesi: dar sait ~ gapalı sait Türkmen Türkçesi: daar çekimli Gagauz Türkçesi: dar vokalÖzbek Türkçesi: tór unli Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) tar sozuq tavuş ~ (D.Uyg.) yuqiri sozuq tavuşTatar Türkçesi: tar suzıq ~ yabıq suzıq ~ yuğarı kütäreleşle suzıq Başkurt Türkçesi: tar huzınqıKmk: tar sozuk Krç.-Malk.: tar açık Nogay Türkçesi: tar sozık Kazak Türkçesi: kısaň dawıstıKırgız Türkçesi: kuuş ündüü Alt:: tapçı ündü tabış Hakas Türkçesi: tar ünnîg tapsag Tuva Türkçesi: kı'zaaa'jık ün Şor Türkçesi: *tar glasnıy ün Rusça: uzkiy glasnıy |
114 | daralma | Azerbaycan Türkçesi: daralma Türkmen Türkçesi: daaralma Gagauz Türkçesi: daralmak Özbek Türkçesi: tórayişUygur Türkçesi: tariyiş Tatar Türkçesi: tarayu Başkurt Türkçesi: tarayıw Kmk: tar boluw Krç.-Malk.: tarboluw Nogay Türkçesi: tarayuw Kazak Türkçesi: tarıluw Kırgız Türkçesi: tar boluu Alt:: tapçılanan Hakas Türkçesi: targılanganı Şor Türkçesi: *targılanganı Rusça: sujeniye ~ sujivaniye |
115 | datif hâli | bk. yönelmehâli |
116 | devrik cümle | Azerbaycan Türkçesi: cümlädä sözlärin yer däyişmäsi ~ inversiya Türkmen Türkçesi: dogn dääl sözlem Gagauz Türkçesi: ters cümläÖzbek Türkçesi: inversiyali gap Uygur Türkçesi: tätür cümlä Tatar Türkçesi: kire tärtiple cömlä ~ inversiyäle cömlä Başkurt Türkçesi: inversiyalı höyläm Kmk:inversiyalı cumla Krç.-Malk.: inversiyalı aytım Nogay Türkçesi: inversiyalı yıymaKazak Türkçesi: inversiyalı söylem Kırgız Türkçesi: orun tartibi almaşılgan süylöm ~ inversiyaluusüylöm Alt:: inversiyalu ermek ~ ermekte söstördiň turar aayı solınganıHakas Türkçesi: inversiyalıg predlojeniye Tuva Türkçesi: inversiyalıg tomak Şor Türkçesi: *inversiyalıgeerbek Rusça: invertirovannoye predlojeniye |
117 | dil ailesi | Azerbaycan Türkçesi: dil ailäsi Türkmen Türkçesi: diller maşgalası Gagauz Türkçesi: dil aylesi Özbek Türkçesi: til oilasi Uygur Türkçesi: til ailisi Tat: teller ğailäse Başkurt Türkçesi: teldär ğailahe Kmk: tilleniahlüsü Krç.-Malk.: cuwuk til kawum Nogay Türkçesi: til ayelî Kazak Türkçesi: tildik semya ~tildik top Kırgız Türkçesi: tildik top Alt: til bilezi Hakas Türkçesi: til közî ~ til semyazı Tuva Türkçesi: tıldarnıň ög-pülezi Şor Türkçesi: *til semyazı Rusça: yazıkovaya sem'ya |
118 | dil atlası | Azerbaycan Türkçesi: dil atlası Türkmen Türkçesi: dil atlası Gagauz Türkçesi: dil atlası Özbek Türkçesi: til atlasiUygur Türkçesi: til atlasi Tat: tel atlası Başkurt Türkçesi: tel atlası Kmk: tilleni atlası Krç.-Malk.: til atlası Nogay Türkçesi: tîl atlası Kazak Türkçesi: til atlası ~ tildik atlas Kırgız Türkçesi: tildik atlasAlt: til atlazı Hakas Türkçesi: tîl atlazı Tuva Türkçesi: tıl atlazı Şor Türkçesi: til atlazı Rusça: yazıkovoyatlas |
119 | dil bilgisi | Azerbaycan Türkçesi: grammatika Türkmen Türkçesi: dil bilimi ~ grammatika Gagauz Türkçesi: dilbilgisi Özbek Türkçesi: til bilimi ~ grammatika Uygur Türkçesi: grammatika Tat: tel beleme ~ telğıyleme ~ grammatika Başkurt Türkçesi: tel beleme Kmk: til ilmu ~ tilni hakındagı ilmuKrç.-Malk.: grammatika ~ til bilim ilmu Nogay Türkçesi: til îlmîsî - grammatika Kazak Türkçesi: til bilimi ~ grammatika Kırgız Türkçesi: til ilimi Alt:: til bilimi ~ grammatika Hakas Türkçesi: tîldeňer ügredîg ~ grammatika Tuva Türkçesi: tıl ertemi Şor Türkçesi: *til piliji ~ grammatikaRusça: yazıkoznaniye ~ grammatika~ |
120 | dil bilimi | Azerbaycan Türkçesi: umumi dilçilik Türkmen Türkçesi: umumi dil bilimi Gagauz Türkçesi: genel dilbilimi Özbek Türkçesi: umumiy tilşunöslik Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) umumiy tilşunasliq ~(D.Uyg.) omumiy tilşunasliq Tatar Türkçesi: ğomumi tel beleme Başkurt Türkçesi: döyöm telbeleme Kmk: *umumi til ilmusu Krç.-Malk.: til bilim ilmu Nogay Türkçesi: tîl bîlîmîKazak Türkçesi: jalpı til bilimi Kırgız Türkçesi: calpı til ilimi Alt: tekşi til bilimi Hakas Türkçesi: tîldeňertiksî ügredîg Tuva Türkçesi: niiti tıl ertemi Rusça: obşçeye yazıkoznaniye |