| 151 | dîn | Görünen, görünmeyen doğaüstü güç, nesne ya da varlığa inanma nedeniyle doğmuş olan ve bireylerin gerek birbirleriyle, gerek çevreleriyle ilişkilerini birtakım kutsal uygulama ve davranışlarla düzenleyen, sağlayan evrensel olgu. bk. ilkel din, halk dini, a |
| 152 | dışevlilik | Bir toplumu oluşturan sınıf, kast ya da altkültür birimleriyle boylarda bireylerin, bir takım dinsel, büyüsel ve geleneksel nedenlerle, yalnız üyesi bulundukları topluluk dışından eş seçerek evlenmelerini zorunlu kılan kural. bk. sınıf, altkültür, boy. kr |
| 153 | dışyapı | Bir halkbilim ürün ya da olayının dış görünümü bk. halkbilim ürünü ,halkbilim olayı,değişken,değişkin,değişi. krş.iç yapı |
| 154 | dil | Bir toplum üyelerinin birbirlerine düşünce ve dileklerini anlatmak amacıyla kullandıkları, ilgili toplumca benimsenen ses simgelerinden oluşan ve belirli bir düzene göre işleyen kültürel dizge. bk. yaşayan dil, tümbireşimli dil, törensel dil, temel dil, ö |
| 155 | dinsel gözdeğme sağaltımı | Göz değdiğine inanılan hastanın başucunda dua okuma, yastığının altına Kuran koyma ya da hastaya dualı su içirme gibi sağaltma türlerinden her biri. bk. gözdeğmesinden korunma, krş. gözdeğme sağaltımı, ilaçla gözdeğmesi sağaltımı. |
| 156 | dinsel gözdeğmelik | Üzerine birtakım dinsel sözler yazılı kâğıt, bez, mumlu bez ya da madensel bir öğeden oluşan gözdeğmelik türü. bk. gözdeğmelik. krş. yazılı muska. |
| 157 | dipbudunbilim | Toplumların kültürlerini, kaynaklarından yazının kullanılmaya başlandığı çağa kadar geçen dönem içinde tüm aşama ve oluşumlarıyla inceleyen bilim dalı. bk. kültür. |
| 158 | dirimbilimsel akraba | Evlenme sonucu doğan çocukların birbirlerine ya da ana ve babalarına karşı durumları, bk. akraba. |
| 159 | dirimsel halk kültürü | Her tür iç ve dış dirençlere karşın, dengesel durumunu yitirmeden, içerik ve yapısında değişimler oluşan halk kültürü, bk. denge, halkbilimsel güç, halkbilimsel süreç. krş.duruk halk kültürü,duruk halkbilim, halkbilimsel durağanlık. |
| 160 | dirimsellik | Dinin çıkışına kaynaklık ettiği savunulan, doğada varolduğu sanılan, etkisi özellikle belirli nesne, hayvan ve insanlarda daha belirgin olan etkin yaşam gücü tasarımı ve inancı, bk. din. krş. büyücülük. |
| 161 | doğa | İnsan yaratısı kültürün dışında kalan, içinde insanın da bulunduğu tüm canlılarla cansız nesneler, dünya, evren ve bunlarla ilgili olaylardan oluşan düzen. bk. kültür, çevre. |
| 162 | doğa sagası | Konusundaki olaylarla bu olayların kaynaklarının, insandaki yaratıcı gücün bir sonucu olduğu ileri sürülen saga türü. bk. saga. |
| 163 | doğa söyleni | Evren, yıldızlar, ay, güneş, acun, deniz, bulut, yanardağ, gökkuşağı, yıldırım, fırtına, tufan, yersarsıntısı gibi daha birçok doğa olaylarını konu alan söylen türü. bk. söylen, krş. yaşam söyleni, toplumsal söylen, işbilimsel söylen. |
| 164 | doğal çevre | İnsan ile kültürün dışında kalan doğa ve tüm canlılar, bk. çevre. krş. toplumsal çevre, kültürel çevre. |
| 165 | doğalcılık | İlkel adamın, kişileştirdiği ya da Tanrılaştırdığı kimi doğa öğeleriyle doğa olaylarının çevresinde yarattığı dinsel düzen. bk. din. krş. dirimsellik, yıldızcılık. |
| 166 | doğaüstü balad | Konusu doğaüstü varlık, güç, oluşum ve olaylar olan balad. bk. büyülü balad. |
| 167 | doğaya tapma | Doğada insanüstü güçler bulunduğuna ilişkin inancın sonucunda oluşan olan uygulamaların tümü. krş. insanbiçimcilik. |
| 168 | doğu kuramı | Rus ve Batı Avrupa halk kültürünün, Türk halkbilgisinin etkisi altında kaldığını savunanların ileri sürdükleri görüş, bk. halk kültürü, halk bilgisi, krş. yayılım. |
| 169 | doğubilimci | Dil, masal ve öteki halkbilim ürünlerinin doğu kaynaklı olduklarını savunan bilim adamı. bk. doğubilimci okul. |
| 170 | doğubilimci okul | Dil ve halkbilim ürünlerinin doğu kaynaklı olduğunu savunanların kurdukları bilimsel okul. |
| 171 | doğum | Yeni bir bebeğin dünyaya geliş olayı |
| 172 | doğum ağacı | Ağaçlarla çocukların gelişimleri arasında bir bağ bulunduğuna ilişkin evrensel inancın uygulanması sırasında, doğan çocukla birlikte dikilen ağaç. krş. kutsal ağaç, yaşam ağacı, |
| 173 | doğum kanı | bk. kansal kutyasak. |
| 174 | dosdoğru boşinanç boyutu | Boşinançların, kuşakları birbirlerine bağlayan özelliği, bk. boşinanç. krş. dosdoğru gelenek boyutu. |
| 175 | dosdoğru gelenek boyutu | Geleneğin kuşakları birbirlerine bağlayan özelliği, bk. gelenek boyutları. |
| 176 | dostluk oyunu | Konukseverlik, arkadaşlık ve dostluğu anlatan halk oyunu, bk. halk oyunu. krş. yiğitlik oyunu, şeytan oyunu. |
| 177 | dölüt örtüsü bakısı | Dölüt örtüsüne bakarak geleceği okuma işi. bk. bakı. |
| 178 | döner masal | Ne denli anlatılırsa anlatılsın sonuçlanmasına olanak bulunmayan masal türü. krş. çember masal, bitimsiz masal. |
| 179 | dönüşsel ilişki | Halk kültürüyle egemen kat kültürü arasında varolduğu savunulan sürekli ilişki, bk. aydın kültürü. |
| 180 | dönüşüm | Dünya halkbiliminde bir amacı gerçekleştirmek, cezadan kaçınmak ya da yarışma kazanmak amacıyla genellikle büyüsel yollarla, insan, hayvan, nesne ve doğaüstü güçlerin birbirlerinin biçim ve görevlerini alabileceklerine ilişkin evrensel halk inancı, bk. ha |