Halk Bilim - XML


IDTerimAçıklama
31atasoyculukBir boyun, bir insan topluluğunun, iki ya da tek bir kişinin aynı atadan geldiğine inandığı bir hayvana, bitkiye, nesneye ya da seyrek olarak bir doğa olayına gizemsel, büyüsel ve akrabasal duygularla bağlanışı bu bağlanıştan doğan görevler, yasaklar ve k
32atasoylu akrabalıkAynı atasoydan geldiklerine inanan bir boyun bireyleri arasındaki ilişkileri düzenleyen kan bağı. bk. atasoy, boy, akrabalık.
33atasözüHalkın, doğal ve toplumsal olaylarla ilgili kanıtlarını belirleyen özlü, kısa, geleneksel halk anlatımı. (Bu anlatım genellikle uyaklı, benzer, karşıt anlamlı, eş sesli sözcüklerle sözcük oyunlarından oluşmaktadır.)
34ateş bakısıAteşe bakarak geleceği okuma işi. bk. bakı. krş. lamba bakısı.
35ateş oyunuAteşin güç ve kutsallığı nedeniyle doğmuş olan korkma, tapınma ve kurban kesme eylemlerini simgeleyen oyun türü. bk. oyun. krş. at oyunu, yılan oyunu, av oyunu.
36av büyüsüKolay, verimli avlanmak amacıyla avlanma öncesi yapılan ve genellikle betimsel eylemlerden oluşan büyü türü. bk. büyü.
37av oyunuVerimli, kesin sonuçlu bir av yapmak amacıyla avlanmadan önce yapılan, avlanacak hayvanların devinimleriyle avlanma olayını yansılayan eylemlerden oluşan oyun türü. bk. oyun, benzerduyusal büyü, krş. at oyunu, yılan oyunu, ateş oyunu.
38ay oyunuAyın evren, dünya ve yaşamın yaratıcısı olduğuna ilişkin inançtan kaynaklanan oyun türü. bk. oyun, göksel oyun. krş. ateş oyunu.
39aycılıkİlk dinin ilkadamın ayı kişileştirmesi ya da Tanrılaştırması sonunda doğduğuna ilişkin görüş. bk. din, güneşçilik krş. güççülük.
40aydın kültürüBir toplumda, halk kültürünün dışında kalan aydınlarca oluşturulmuş olan kültür, krş. halk kültürü.
41aygıtBir toplumun üyesi olan bireyin, amacını gerçekleştirmek için kullandığı doğal ya da yapay nesne. bk. halk sanatı, sanat. krş. kültür, halk kültürü.
42ayırımlayıcı halkbilimAynı halkbilim ürününün değişik bölgelerde gösterdiği başkalıkları, bunların nedenlerini araştırarak saptayan halkbilim dalı.
43ayna bakısıÇeşmeye asılmış olan aynada beliren görüntülere bakılarak geleceği belirtme, bk. bakı. krş. düş bakısı.
44ayrık öğeBağlı olduğu halkbilim birleşkesinden ayrılarak bir başkasına göç eden öğe. krş. katılgan öğe.
45ayrılımlı boşinanç boyutuBoşinançların, bağlı bulundukları toplum ve çağ koşullarına uygun olarak gösterdiği değişim özellikleri, bk. boşinanç boyutları.
46azalımlı boşinanç boyutuZamanla boşinançlarda saptanan sayısal azalma, bk. boşinanç boyutları.
47babayanlı akrabalıkTüm akrabalık ilişki ve sorunlarını, baba soyunu temel alarak çözümleyen akrabalık türü. krş. anayanlı akrabalık.
48bakıUzak bir yerde ya da gelecekte oluşacak olayları önceden saptayarak gerekli önlemleri almak amacıyla, yetenekli ya da yeteneksiz kişi ve toplulukların büyüsel, dinsel, simgesel eylemlerden yararlanarak yaptıkları, kökenleri tarihin temeline dayanan sözde
49baladToplantılarda, genellikle dansla birlikte koşuk, türkü biçiminde söylenen küçük masallardan her biri. bk. halk baladı, ikincil balad, öğütsel balad, serüven baladı, tarihsel balad.
50balık bakısıBalık bağırsaklarına bakarak geleceği okuma işi. bk. bakı. krş. kuş bakısı.
51balmumu bakısıYere damlatılan balmumunun biçim ve büyüklüğüne bakılarak geleceği okuma işi. bk. bakı. krş. ateş bakisi.
52barış oyunuToplumu savaştan korumak amacıyla yapılan ve bunu barışsal eylemlerin benzetimsel uygulamalarıyla sağlamaya çalışan oyun türü. bk. oyun. krş. savaş oyunu, uğraş oyunu.
53başlangıç yasasıSagaların başlangıç bölümlerinde, olayların durgun olarak başladıktan sonra gittikçe hızlanmaları biçimindeki genel oluşuma dayanılarak ileri sürülen halkbilimsel yasa. bk. saga, halkbilimsel yasa. krş. sonuç yasası.
54benimseyimBir toplumun, başka bir toplumun halkbilim öğe, ürün ya da olaylarını benimsemesi, krş. abama, ödünçleme, uyum.
55benzerduyusal büyüBenzer benzeri etkiler biçimindeki halk inancı ilkesinden kaynaklanan ve bir olayın, durumun, insanın, hayvanın vb. nin simgesel ya da gerçek benzetimini yaparak aslını etkilemeyi amaçlayan büyü türü. bk. büyü.
56besinHalkın geleneksel yollardan elde ettiği, koruduğu ve yaşaması için tükettiği her türlü bitkisel, hayvansal ve madensel ürün, özdek, yiyecek, içecek.
57betimsel bilmeceBilmecelerin büyük bir çoğunluğunu oluşturan ve yanıtlanması istenen soruları, betimsel bir düzen içinde yönelten bilmece türü. bk. bilmece, krş. koşuktu bilmece, değişmeceli bilmece.
58biçimsel muskaGeometrik biçimlerde durulmuş bez, mumlu bez, muşamba ya da madenden yapılmış birer küçük silindir koruncak içine konan, üzerlerinde dinsel ya da büyüsel biçim ve imlerden biri bulunan kâğıtlardan oluşan ve taşıyanı her türlü dokuncadan koruduğu gibi, ona
59biçimsiz dilSözcüklerin anlamı, takılarla ya da çekimle değil de, tümce içindeki yerlerine, seslerine göre değerlendirilen dil. bk. tekheceli dil, soyut dil.
60bilgiHalkın doğal ve toplumsal çevresiyle ilgili geleneksel, kültürel edintisi, bk. halk, çevre. krş. gelenek, görenek.

* Görseller ve İçerik tekif hakkına sahip olabilir