| 271 | ikili ek | Hem ad köküne hem de eylem köküne gelen ek: -men -man (göç-men, az-man) -ek -ak (ip-ek, top-ak dil-ek, yat-ak top-uk, oy-uk) vb. |
| 272 | ikili ekleme | İyelik eki almış bazı sözcüklerde, aynı görevde olmak üzere, bir ekin iki ayrı şekilde kullanılması: İnönü'ye (İnönü-y-e) , İnönü'ne (İnönü-n-e) pazartesiye (pazartesi-y-e) , pazartesine (pazartesi-n-e) cumartesiyi (cumartesi-y-i) , cumartesini (cumartesi-n-i) nesi (ne-s-i) , neyi (ne-y-i) vb. |
| 273 | ikili kök | Hem ad kökü hem de eylem kökü gibi kullanılan kök: Göç, göçmek tat, tatmak eski, eskimek ekşi, ekşimek acı, acımak ağrı, ağrımak koca, kocamak sancı, sancımak yer, yermek sin, sinmek vb. |
| 274 | ikili ünlü | (Derleme., ikiz vokal, ikili vokal) Bir hecede yan yana bulunan iki ünlü: Fransızca air (hava), auto (otomobil) İngilizce Europe (Avrupa) Almanca Haus (ev) örneklerinde olduğu gibi. |
| 275 | ikinci kişi | Adıllarda ve çekimli eylemlerde belirtilen dinleyen veya dinleyenler: Sen adılı ve geldin, gelmişsin, geliyorsun, gelirsin, geleceksin, gelsen, gelesin, gelmelisin, gel (2. kişi tekil) siz adılı ve geldiniz, gelmişsiniz, geliyorsunuz, gelirsiniz, geleceksiniz, gelseniz, gelesiniz, gelmelisiniz, gelin, geliniz (2. kişi çoğul) örneklerinde olduğu gibi. |
| 276 | ikinci vurgu | Bir sözcükte asıl vurgudan başka meydana gelen vurgu: Annem geldi (annem geldi) , kediye bak (kediye bak) , pencereden sarkıyor (pencereden sarkıyor) örneklerinde olduğu gibi. |
| 277 | ilerleyici benzeşme | (Derleme.. ilerlek benzeşme, ilerleyen benzeşme) Sözcükte önceki sesin sonraki sesi etkilemesi: (yok-dur) > yoktur, (gelmiş-dur) > gelmiştir ve bütün ünlü uyumlarında olduğu gibi. |
| 278 | ilgeç | (Derleme.. edat, ilgiç) Bir sözcükten sonra gelerek, o sözcükle ötekiler arasında, ilgi kuran sözcük. Türkçede, ilgeçten önce gelen adın girdiği hale göre, ilgeç türleri meydana gelir: Yalınsıl ilgeç, yönelmeli ilgeç, bağlamalı ilgeç, çıkmalı ilgeç. Ev gibi huzur köşesi bulunmaz Çocuk sabaha karşı uyudu Yola kadar yürümek gerek Senin için yapmayacağı iş yoktur Ondan yana olma vb. |
| 279 | ilgeçli tamlama | Bir adla bir ilgecin kurduğu tamlama: Ev gibi, ev için, odaya göre, evlerden öte, senin gibi vb. |
| 280 | ilgeçli tümleç | (Derleme., edatlı tümleç, edat tümleci) İlgeçle kurulmuş tümleç: Makine gibi çalışıyor Yaşına göre giyinmiş Eve doğru gitti vb. |
| 281 | ilgeçli tümleç birliği | İlgeçli tümleçle birlikte kullanılan sözcüklerin tümü: Bu korular eski hatıralara dalmak, eski günleri ve eski simaları düşünmek için yetiştirilmişe benzer Mektepte okutulan derslerden hatırımda kaldığına göre Eskişehir, Hüdavendigâr vilâyetine bağlı bir kaza idi Bu bana bir zindana kapatılmak kadar ağır geldi vb. |
| 282 | ilgeçli yantümce | Gibi ilgeciyle kurulan ve bir belirteç gibi kullanılan yantümce : Minderde oturuyormuş gibi ayaklarını altına toplamıştı Sanki o olayı ben biliyormuşum gibi bana soruyor Kadın katı lokmalar yutar gibi hıçkırıklarını içine attı vb. |
| 283 | ilgeçten ad | Aslında ilgeç olan sözcüğün iyelik eki alarak ad olmuş biçimi: Senin gibisini görmedim Bu kadarı fazla Bana göresini bulamadım Ondan sonrasını hatırlamıyorum Buradan ötesini görmedim vb. |
| 284 | ilgeçten sıfat | Bir adla birlikte, başka bir adın önüne gelerek sıfat görevinde kullanılan ilgeç: Gül gibi kız Nur topu gibi çocuk Aslan gibi adam Avuç kadar yer Sana göre iş vb. |
| 285 | ilgi eki | Bağlantı kavramı veren ek. Türkçede bu kavram ad veya ad görevli sözcüğe -ki ekinin bağlanmasıyle sağlanır. Bu ek ünlü uyumlarına aykırı düşer ve çok defa kalma durumuyle kalıplaşır: Evdeki, odadaki, sokaktaki, benimki, seninki, onunki, yukarıki, öteki, beriki, deminki, şimdiki, bizimkisi, dünkü, o günkü, öbürkü, üçününkü, bugünkü örneklerinde olduğu gibi. |
| 286 | ince sıra | Türkçe bir sözcükteki ince ünlülerin sırası: İpekli (ipek-li) , iplikten (iplik-ten) , üzümün (üzüm-ün) , ördeklerin (ördek-ler-in) vb. |
| 287 | ince ünlü | (Derleme.. ince vokal, ince sesli damak ünlüsü, ön vokal) Dilin ileriye sürülmesiyle öndamakta meydana gelen ünlü: e, i, ö, ü vb. |
| 288 | istek kipi | (Derleme.. temenni, dileklik) İstek ve niyet kavramı veren isteme kipi. Türkçede bu kip eylem kök veya gövdesine -e- eki getirilerek kurulur: 1. K.T.göreyim(gör-e-y-im) . 2. K.T.göresin(gör-e-sin) 3. K.T.göre(gör-e) 1. K.Ç.görelim(gör-e-lim) 2. K.Ç.göresiniz(gör-e-sin-iz) 3. K.Ç.göreler(gör-e-ler) vb. |
| 289 | istek tümcesi | Yüklemi istek veya dilek kipi olan tümce Bu işler başına gelmeyeydi de tek öleydi Bari doğru cevap vereydi Ah bir gelse vb. |
| 290 | istek yutumu | (Derleme.. istek kipi kısalması) Kökü ve gövdesi ünlü ile biten istek kiplerinde, aynı ünlüden birinin düşmesi: Söyleyim (söyle-y-e-yim) , bekleyim, (bekle-y-e-y-im) , ağlayım (ağla-y-a-y-ım) , başlayım (başla-y-a-y-ım) , gitmeyim (gitme-y-e-y-im) , yapmayım (yap-ma-y-a-y-ım) vb. |
| 291 | isteme kipleri | (Derleme., dilek kipleri, tasarlama kipleri) Dilek, istek, gereklik veya emir kavramları veren kipler: Gelse (gelse) , gele (gel-e) , gelmeli (gez-meli) , gelsin (gel-sin) vb. |
| 292 | isteme tümceleri | İsteme kipleriyle kurulan tümce : Düzen tartışmaları bir bitse bir huzura kavuşsak Eve gitsin Bu işin sonunu düşünmelisin Oh ne güzel hava vb. (bk. isteme kipleri) . |
| 293 | işaret dili | Konuşulan ve yazılan dilin dışında, renk, bayrak, işaret, koku, mendil gibi araçlarla yapılan anlaşma yolu: Renk dili, bayrak dili vb. |
| 294 | işteş çatı | (Derleme.. işteş fiil, işteş çatılı fiil) Bir eylemin birden fazla özne tarafından meydana geldiğini belirten çatı. Türkçede bu çatı, -(i) ş ekiyle kurulur: Görüşmek (gör-ü-ş-) , gülüşmek (gül-ü-ş-) , dövüşmek (döv-ü-ş-) , ağlaşmak (ağla-ş-) vb. |
| 295 | işteş eylem | (Derleme., işteş fiil, işteş çatılı fiil Bir eylemin birden fazla özne tarafından meydana geldiğini belirten çatılı eylem. Türkçede bu eylem -iş- ekiyle kurulur: Arkadaşlarla toplanıp birçok konuyu görüştük Bir grup çocuk, yoldan geçenlere bakıp gülüşüyorlardı Sel geliyor diye herkes koşuşmağa başladı vb, |
| 296 | iyelik düşmesi | Yapım eki getirilen ad tamlamalarında iyelik ekinin kullanılmaması: Edirnekapılı (Edime+kapı-sı-lı) , tahin helvacı (tahin helva-sı-cı) , Adapazarlı (Ada+pazar-ı-lı) , Beypazarlı (Bey+pazar-ı-lı) , Ankara Üniversiteliler (Ankara Üniversite-si-li-ler) örneklerinde olduğu gibi. |
| 297 | iyelik eki | Adları veya ad görevinde kullanılan sözcükleri kişi kavramına bağlayan ek: -im (ev-imi, -in (ev-in) , -i (ev-i) , -imiz (ev-imiz) , -iniz (ev-iniz) ,-leri (ev-ler-i) vb. |
| 298 | iyelikli ikileme | Sözcüklerinin biri veya her ikisi de iyelik eki almış olan ikileme: Topu topu bir ev, hepsi hepsi yüz lira boyu boyuna huyu huyuna uygun, lafı lafını tutmuyor, pisi pisine gitmek, işi iş, aç açına vb. |
| 299 | iyelikli sıfat | Sıfat görevinde kullanılan ve iyelik eki almış bulunan bazı ad veya sıfatlar: Gözüm, canım efendim, sevdiğim, devletlû sultanım güzelim elbise, canım kumaş, yazdığım mektup, açtığın dava, okuduğu kitap, alacağınız para, gideceğimiz ülkeler vb. |
| 300 | iyelikli tamlama | İyelik eki almış bazı ad veya ortaçlardan kurulan tamlama: Barınağımız evimiz, güvencimiz gençlerimiz, canım kızım, ciğerim evlâdım, güvendiğim işçim vb. |