331 | retorik | bk. söz sanatı |
332 | sayı ismi | Azerbaycan Türkçesi: say Türkmen Türkçesi: saan Gagauz Türkçesi: sayılık Özbek Türkçesi: *són Uygur Türkçesi: sanTatar Türkçesi: san Başkurt Türkçesi: han Kmk: sanaw söz ~ sanawluk Krç.-Malk.: sanawNogay Türkçesi: san at Kazak Türkçesi: san esim Kırgız Türkçesi: san atooç Alt:: toolomo Hakas Türkçesi: san ~sannar Tuva Türkçesi: san adı Şor Türkçesi: sançı ~ sançılar Rusça: imya çislitelnoye |
333 | sayı sıfatı | Azerbaycan Türkçesi: say Türkmen Türkçesi: saan Gagauz Türkçesi: sayı sayılıklar Özbek Türkçesi: *son(sifatlóvçi) Uygur Türkçesi: sanaq san Tatar Türkçesi: san belän belderelgän sıyfat Başkurt Türkçesi: han '(anıqlawsı) Kmk: *belgilewçü sanaw söz ~ belgilewçünü kulluğun kütgenkanawluk Krç.-Malk.: sanaw (aygakîawçu ~ açıklawçu) Nogay Türkçesi: san at(belgîlewşî) Kazak Türkçesi: *san esim (eseptik) Kırgız Türkçesi: anıktagıç san atooç Alt::toolomo (t'artaaçi) Hakas Türkçesi: çandıg sannar Tuva Türkçesi: san adı-pile ilerettingent'odaradılga Şor Türkçesi: *sançılar Rusça: çislitelnoye (opredelitelnoye) |
334 | sedahlaşma | Azerbaycan Türkçesi: cingiltiläşmä Türkmen Türkçesi: açıklaşma Gagauz Türkçesi: sesleşmäk ~seslilerä geçmäk Özbek Türkçesi: caraňlilaşiş Uygur Türkçesi: caranlişiş Tatar Türkçesi: yanğırawlaşuBaşkurt Türkçesi: yaňğıraqlaşıw Kmk: yaňırawuk boluw Krç.-Malk.: zıňırdawuk boluwNogay Türkçesi: yaňrawıkka aylanuw Kazak Türkçesi: uyaňga aynaluw Kırgız Türkçesi: cumşaruu Alt::üngür bolo bereri Hakas Türkçesi: tapsagnıň tabıstı ün çohha aylançathanı Tuva Türkçesi: ııtkıra'jık eves ünce şilçiiri ~ ııtkır a'paarı Şor Türkçesi: *ötkürlegeni Rusça: ozvonçeniye |
335 | sedalı ünsüz ~ tonlu ünsüz | Azerbaycan Türkçesi: cingiltili samit Türkmen Türkçesi: açık çekimsizGag.: sesli konson Özbek Türkçesi: caraňli undóş Uygur Türkçesi: caraňliq üzük tavus Tatar Türkçesi: yaňğıraw tartıq ~ yaňğırawuq Başkurt Türkçesi: yaňğırawıqlı tartınqı Kmk: yaňırawtutuk - yaňırawuk Krç.-Malk.: zıňırdawuk kısık ~ zıňırdawuk tunakıla Nogay Türkçesi: yaňırawık tartık Kazak Türkçesi: uyaň dawıssız Kırgız Türkçesi: uyaň cumşak ünsüz Alt:: üngür tuyukHakas Türkçesi: tabıstıg ün çoh ~ ötîg ün çoh Tuva Türkçesi: ııtkır a'jık eves ünŞor Türkçesi: ötkür soglasnıy Rusça: zvonkiy soglasnıy |
336 | sedasız ünsüz ~ tonsuz ünsüz | Azerbaycan Türkçesi: kar samit Türkmen Türkçesi: dımık çekimsizGag.: sessiz konson Özbek Türkçesi: caraňsiz undoş Uygur Türkçesi: caraňsiz üzük tavuş Tatar Türkçesi: saňğıraw tartiq Başkurt Türkçesi: haňğıraw tartınqı Kmk: sawňıraw tutuk ~ saňırawukKrç.-Malk.: tunakı kısık - saňıraw tunakı Nogay Türkçesi: sagır tartık Kazak Türkçesi: kataňdawıssız Kırgız Türkçesi: katkalaň ünsüz Alt:: tungak tuyuk Hakas Türkçesi: tunuh ün çohtapsag Tuva Türkçesi: tüley a'jık eves ün Şor Türkçesi: tungak soglasnıy Rusça: gluhoysoglasnıy |
337 | sedasızlaşma ~ tonsuzlaşma | Azerbaycan Türkçesi: karlaşma Türkmen Türkçesi: dımıklaşma Gagauz Türkçesi:sessizleşmäk ~ sessizlerä geçmäk Özbek Türkçesi: caraňsizlaşiş Uygur Türkçesi: caraňsizlinişTatar Türkçesi: sanğıravvlaşu Başkurt Türkçesi: hanğırawlaşıw Kmk: saňırawuk boluw ~saňırawuklaşıw Krç.-Malk.: tunakı boluw Nogay Türkçesi: sagırga aylanuw Kazak Türkçesi: kataňdanuw ~ katan dıbıska aylanuw Kırgız Türkçesi: katkalandaşuu Alt:: tungak bolobereri Hakas Türkçesi: tunuhha aylançathanı Tuva Türkçesi: tüley a'paan Şor Türkçesi: *tungakkaaylançatkanı Rusça: ogluşeniye |
338 | sekunder uzunluk | bk. ikincil uzunluk |
339 | sentaks | bk. cümlebilgisi |
340 | ses bilgisi ~ fonetik | Azerbaycan Türkçesi: fonetika Türkmen Türkçesi: fonetika Gagauz Türkçesi: fonetika ~*ses bilgisi Özbek Türkçesi: fonetika Uygur Türkçesi: fonetika Tatar Türkçesi: fonetika Başkurt Türkçesi: fonetikaKmk: fonetika Krç.-Malk.: fonetika Nogay Türkçesi: fonetika Kazak Türkçesi: fonetika Kırgız Türkçesi: fonetika Alt: fonetika Hakas Türkçesi: fonetika Tuva Türkçesi: fonetika Şor Türkçesi: fonetika ~ tilünneri Rusça: fonetika |
341 | ses bilimi ~ fonoloji | Azerbaycan Türkçesi: fonologiya Türkmen Türkçesi: fonologiya Gagauz Türkçesi:fonologiya ~ *ses bilimi Özbek Türkçesi: fonologiya Uygur Türkçesi: fonologiyä Tatar Türkçesi: fonologiya Başkurt Türkçesi: fonologiya Kmk: fonologiya Krç.-Malk.: fonologiyaNogay Türkçesi: fonologiya Kazak Türkçesi: fonologiya Kırgız Türkçesi: fonologiya Alt:: fonologiaHakas Türkçesi: fonologiya Tuva Türkçesi: fonologiya Şor Türkçesi: fonologiya Rusça: fonologiya |
342 | ses birimi ~ fonem | Azerbaycan Türkçesi: fonem ~ säs vahidi Türkmen Türkçesi: fonema Gagauz Türkçesi:fonema Özbek Türkçesi: fonema Uygur Türkçesi: fonema Tatar Türkçesi: awaz ~ fonema Başkurt Türkçesi: fonemaKmk: fonema Krç.-Malk.: fonema Nogay Türkçesi: fonema Kazak Türkçesi: fonema Kırgız Türkçesi: fonema Alt:: fonema Hakas Türkçesi: fonema Tuva Türkçesi: fonema Şor Türkçesi: fonema Rusça: fonema |
343 | ses birleşmesi | Azerbaycan Türkçesi: säs birläşmäsi Türkmen Türkçesi: ses birleşmesi Gagauz Türkçesi: sesbirleşmesi ~ ses kauşması ~ konvergentsiya Özbek Türkçesi: tóvuş qoşilişi Uygur Türkçesi: tavuşlarniň birikişi ~ konvergentsiyä Tatar Türkçesi: awazlar uqmaşuwı Başkurt Türkçesi: öndärzeň konvergentsiyahı Kmk: awazlanı birleşmegi Krç.-Malk.: tawuşlani birleşmesi ~ konvergentsiya Nogay Türkçesi: ses bîrîgüwî Kazak Türkçesi: dıbıstardıňkonvergentsiyası Kırgız Türkçesi: tıbıştardın birigüüsü Alt:: tabıştardın birikkeniHakas Türkçesi: tapsaglar pîrîkkenî Tuva Türkçesi: konvergentsiya Şor Türkçesi: *ünner pirikkeni ~konvergentsiya Rusça: konvergentsiya zvukov |
344 | ses değişmesi | Azerbaycan Türkçesi: säs däyismäsi Türkmen Türkçesi: ses çalışması Gagauz Türkçesi: sesdönmesi ~ *ses düşmesi Özbek Türkçesi: tóvuş ozgarişi Uygur Türkçesi: tavuşnin özgirişi Tatar Türkçesi: awaz üzgärü ~ awaznıň üzgareşe Başkurt Türkçesi: öndöň üzgärewe Kmk: awazlanıalmaşınıwu Krç.-Malk.: tawuşnu türleniwü Nogay Türkçesi: ses awısuwı Kazak Türkçesi: dıbıstıň özgerüwi Kırgız Türkçesi: tıbıştardın özgörüşü Alt:: tabıştın kubuları Hakas Türkçesi: tapsag alızii Tuva Türkçesi: ün solçulgazı Şor Türkçesi: *ün alıjı Rusça: izmeneniye zvuka |
345 | ses düşmesi | Azerbaycan Türkçesi: säs düşümü Türkmen Türkçesi: ses düşmesi Gagauz Türkçesi: ses düşmesiÖzbek Türkçesi: tóvuş tuşişi Uygur Türkçesi: tavuşniň çüşüp qelişi Tatar Türkçesi: awaznin töşep kaluwı ~awaz qısqaru Başkurt Türkçesi: öndöň töşüp qalıwı Kmk: awazlanı tüşmegi Krç.-Malk.: tawuşnu tüşüwü Nogay Türkçesi: ses tüsüwi ~ sestîň tüsîp kaluwi Kazak Türkçesi: dıbıstıň tüsüwi Kırgız Türkçesi: tıbıştın tüşüp kalışı Alt:: tabıştın tüjeri Hakas Türkçesi: tapsagnıň tüskenî Tuva Türkçesi: ünnüň çi'deri Şor Türkçesi: *ün tüşkeni Rusça: padeniyezvuka ~ vıpadeniye zvuka~ |
346 | ses telleri | Azerbaycan Türkçesi: säs telläri Türkmen Türkçesi: ses perdeleri Gagauz Türkçesi: ses alkaları Özbek Türkçesi: un payçalari Uygur Türkçesi: tavus tügüçliri Tatar Türkçesi: tawis yarıları Başkurt Türkçesi: tel yarılarıKmk: tawuş telleri ~ tawuş bawlar Krç.-Malk.: tawuş sinirle Nogay Türkçesi: tawistamırları Kazak Türkçesi: dawis şımıldıgı Kırgız Türkçesi: ün tüyündörü Alt:: til uçuktanHakas Türkçesi: ün tamırları Tuva Türkçesi: ün svyazkaları ~ poostaa şandırları Şor Türkçesi: *üntaramnan - *ün kılları Rusça: golosovıye svyazki |
347 | ses türemesi | Azerbaycan Türkçesi: säs artımı Türkmen Türkçesi: ses artdırılması Gagauz Türkçesi: ses eklemesi~ *ses zeedeletmesi Özbek Türkçesi: tóvuş órtişi Uygur Türkçesi: tavuşniň qoşulup qelişi Tatar Türkçesi: awaz östälü Başkurt Türkçesi: ön öştäw Kmk: awaz koşuluw Krç.-Malk.: tawuşnukoşuluwu Nogay Türkçesi: ses kosıluwı Kazak Türkçesi: dıbıs kosıluwı Kırgız Türkçesi: tıbış koşuluusu Alt:: ün kojulganı Hakas Türkçesi: tapsagnın hozılçathanı Tuva Türkçesi: ün nemejiri Şor Türkçesi: ünkojulganıRusça: pribavleniye zvuka |
348 | ses yolu | Azerbaycan Türkçesi: näfäs yolu Türkmen Türkçesi: hova yoolı Gagauz Türkçesi: soluk yolu ~ *sesyolu Özbek Türkçesi: nafas (havó) yoli Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) hava eqimi ~ (D.Uyg.) näpäsyoli Tat: hawa yulı Başkurt Türkçesi: hawa yulı Kmk: hawa ötegen yol Krç.-Malk.:tawuş (hawa) çıkgan col Nogay Türkçesi: ses yolı Kazak Türkçesi: dıbıs jolı Kırgız Türkçesi: aba agımıAlt: key t'olı Hakas Türkçesi: kiinîň çolı ~ tapsag çolı Tuva Türkçesi: agaar oruu Şor Türkçesi: çel çolıRusça: put! vozduha |
349 | sıfat | Azerbaycan Türkçesi: sifät Türkmen Türkçesi: sıpat Gagauz Türkçesi: nışannık Özbek Türkçesi: sifat Uygur Türkçesi: süpätTat: sıyfat Başkurt Türkçesi: sifat Kmk: sıpatlık ~ sıpat söz Krç.-Malk.: sıfat Nogay Türkçesi: sıpat Kazak Türkçesi: sın esim Kırgız Türkçesi: sın atooç Alt: t'artalgış Hakas Türkçesi: pîldîrtkî Tuva Türkçesi: temdek adı Şor Türkçesi: çüüngü sös Rusça: imya prilagatelnoye |
350 | sıfat fiil ~ partisip | Azerbaycan Türkçesi: fe'li sifät Türkmen Türkçesi: ortak iişlik Gagauz Türkçesi: iştennikÖzbek Türkçesi: sifatdóş Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) süpät peil ~ (D.Uyg.) süpatdaş Tatar Türkçesi: sıyfatfiğıl' Başkurt Türkçesi: sifat qılım Kmk: sıpatişlik Krç.-Malk.: etimsıfat Nogay Türkçesi: sıpatglagol Kazak Türkçesi: esimşe Kırgız Türkçesi: atooçtuk Alt:: erenis Hakas Türkçesi: priçastiye Tuva Türkçesi: priçastiye Şor Türkçesi: priçastiye Rusça: priçastiye |
351 | sıfat tamlaması | Azerbaycan Türkçesi: tâyini söz birläşmäsi Türkmen Türkçesi: ayırgıçlı söz düzümiGag.: belliklikçi laf birleşmesi Özbek Türkçesi: sifatlóvçili birikma Uygur Türkçesi: eniqliguçi-eniqlanğuçi munasivättiki söz birikmisi Tatar Türkçesi: sıyfat süztezmä Başkurt Türkçesi: sifathüzbäyläneşe Kmk: sıpatlık söz tagımı Krç.-Malk.: aygaklawçu (~açıklawçu) söz tutuş Nogay Türkçesi: ayırgışlı söz baylanısı Kazak Türkçesi: anıktavvıştık söztirkesi Kırgız Türkçesi: anıktagıç söz aykaşı Alt:: adılu söskolbu Hakas Türkçesi: çarıdıg söspîrîgîzî Tuva Türkçesi: t'odaradılgalıg sös kattıjıışkını Rusça: opredelitelnoyeslovosoçetaniye |
352 | sıra sayı sıfatı | Azerbaycan Türkçesi: sıra sayı Türkmen Türkçesi: tertip saan Gagauz Türkçesi: sıra sayılıklarÖzbek Türkçesi: *tartib son Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) däricä san ~ (D.Uyg.) tärtip san Tat: tärtipsam ~ tärtiple san Başkurt Türkçesi: rät hanı Kmk: gezik sanawluk Krç.-Malk.: tizginçisanaw Nogay Türkçesi: sıra san atı ~ dîreltlî san at Kazak Türkçesi: rettik san esim Kırgız Türkçesi: irettiksan atooç Alt: eeçiy toozın körgüzer toolomo Hakas Türkçesi: izertîs sannar Tuva Türkçesi: tugaar san adı Şor Türkçesi: çergimçi sançı Rusça: poryadkovoye çislitelnoye |
353 | sızıcı ünsüz | Azerbaycan Türkçesi: novlu samit Türkmen Türkçesi: süykeş çekimsizler Gagauz Türkçesi: aralıkonson ~ sızma konson Özbek Türkçesi: sirğaluvçi undóş Uygur Türkçesi: siyrilanğu sozuqtavuş Tatar Türkçesi: yarıq tartığı ~ örelmäle tartıq Başkurt Türkçesi: qışıq tartınqı Kmk: işılawuçtutuk ~ yapsarlı tutuk (awaz)Krç.-Malk.: sızgırwçu kısık (tawuş) -sızgırıwçu tunakı tawuş Nogay Türkçesi: kuwıs tartık Kazak Türkçesi: ızıň dawıssız Kırgız Türkçesi: cılçıkçıl ünsüz Alt:: tejik tuyuk tabış Hakas Türkçesi: tizîktîg ün çoh tapsag Tuva Türkçesi: kı'zaa a'jık eves ün Şor Türkçesi: tejik soglasnıy Rusça: şçelevoy soglasnıy |
354 | somut isim | Azerbaycan Türkçesi: konkret isim Türkmen Türkçesi: konkret aatlar Gagauz Türkçesi: konkret adlıkÖzbek Türkçesi: konkret öt Uygur Türkçesi: konkret isim Tatar Türkçesi: konkret isem Başkurt Türkçesi: konkretisem Kmk: konkret(nıy) at Krç.-Malk.: açık (kesgin) maganalı at Nogay Türkçesi: zatlık at ~ konkretlî at Kazak Türkçesi: naktı zattardın atawları ~ naktılı zat esim Kırgız Türkçesi: konkrettüü at Alt:: çokım at ~ konkret Hakas Türkçesi: konkretnay adalgıs Tuva Türkçesi: t'odargay çüve adı Şor Türkçesi: körünçatkan at sözi Rusça: konkretnoye imya |
355 | son ek | Azerbaycan Türkçesi: şňkilçi Türkmen Türkçesi: affiks ~ suffiks Gagauz Türkçesi: sufiks fleksiyapostfiks Özbek Türkçesi: son qoşimça Uygur Türkçesi: qoşumçä Tatar Türkçesi: yasağıç ~ yasağıçquşimça Başkurt Türkçesi: suffiks Kmk: koşumca Krç.-Malk.: suffiks ~ söznü ahırıNogay Türkçesi: kosımşa Kazak Türkçesi: kosımşa Kırgız Türkçesi: müçö Alt:: kojulta Hakas Türkçesi: hozımTuva Türkçesi: ko'jumak Şor Türkçesi: kojundalı Rusça: suffiks fleksiya postfiks |
356 | soru cümlesi | Azerbaycan Türkçesi: sual cümläsi Türkmen Türkçesi: soorag sözlemi Gagauz Türkçesi: soruşcümlesi Özbek Türkçesi: soröq gap Uygur Türkçesi: soal cümlä Tat: soraw cömlä Başkurt Türkçesi: horaw höyläm Kmk: soraw anlatagan cumla ~ soraw cumla Krç.-Malk.:sorawçu aytım Nogay Türkçesi: soraw yıyma Kazak Türkçesi: surawlı söylem Kırgız Türkçesi: surooluusüylöm Alt:: suraktu ermek Hakas Türkçesi: surıglıg predlojeniye Tuva Türkçesi: aytırıgtomaa Şor Türkçesi: suragçı erbek Rusça: voprositelnoe predlojeniye |
357 | soru eki | Azerbaycan Türkçesi: sual ädatı Türkmen Türkçesi: soorag goşulması Gagauz Türkçesi: soruş paycııÖzbek Türkçesi: *soróq yuklamasi ~ soróq qoşimçasi Uygur Türkçesi: soal ulanmisi ~ soalyüklimisi Tatar Türkçesi: soraw quşımçası ~ soraw kisäkçäse Başkurt Türkçesi: horaw kişäksäheKmk: soraw gesekçe ~ sorawoşumça Krç.-Malk.: sorawçu kesekçik Nogay Türkçesi: soraw kesekşe Kazak Türkçesi: suraw şılaw Kırgız Türkçesi: surooluu bölükçö Alt:: suraktubölügeş Hakas Türkçesi: surıglıg kizeges Tuva Türkçesi: aytırıg a'rtınçızı ~ aytırıg ko'jumaaŞor Türkçesi: *suragçı pölügeş Rusça: voprositelnaya çastitsa ~ voprositelnıy affiks~ |
358 | soru sıfatı | Azerbaycan Türkçesi: sual äväzliyi Türkmen Türkçesi: soorag çalışması Gagauz Türkçesi: soruşaderlii Özbek Türkçesi: *soróq ólmóşi (sifatlóvçi) Uygur Türkçesi: soal almişi Tatar Türkçesi: sorawalmaşlıq (bilgeläy) ~ soraw almaşlığı belän belderelgän sıyfat Başkurt Türkçesi: horawalmaşı Kmk: belgilewçü soraw orunça Krç.-Malk.: sorawçu almaş(belgilewçü almaş) Nogay Türkçesi: soraw awısı (belgîlewşï) Kazak Türkçesi: *suraw esimdigi(sın esimge, san esimge koyılatın) Kırgız Türkçesi: anıktagıç (surooluu) sın atooç Alt:: suraktu soluma (t'artaaçı) Hakas Türkçesi: surıglıg orındı Tuva Türkçesi: aytırıg at ornu-pileilerettingen t'odaradılga Şor Türkçesi: suragçı orungu (pilimçi fonksiyonunda) Rusça: voprositelnoye mestoimeniye (opredelitelnoye) |
359 | soru zamiri | Azerbaycan Türkçesi: sual äväzlikläri Türkmen Türkçesi: soorag çalışması Gagauz Türkçesi: soruşaderlii Özbek Türkçesi: soróq ólmóşi Uygur Türkçesi: soal almişi Tatar Türkçesi: soraw almaşlığı Başkurt Türkçesi: horaw almaşı Kmk: soraw orunça Krç.-Malk.: soruwçu almaş Nogay Türkçesi: soraw awısı Kazak Türkçesi: suraw esimdigi Kırgız Türkçesi: şurama at atooç Alt:: suraktusoluma Hakas Türkçesi: sunglıg orındı Tuva Türkçesi: aytırıg at ornu Şor Türkçesi: suragçı orunguRusça: voprositelnoye mestoimeniye |
360 | soru zarfı | Azerbaycan Türkçesi: sual zärfi Türkmen Türkçesi: soorag çalışması Gagauz Türkçesi: soruş işhallııÖzbek Türkçesi: *soróq ólmóşi (raviş vazifasida) Uygur Türkçesi: soal räviş almişi Tatar Türkçesi: sorawalmaşlık (räveşniň rolinde) ~ soraw häle Başkurt Türkçesi: horaw almaşı Kmk: *hallıknıkullugun kütegen soraw orunça Krç.-Malk.: soruwçu almaş (sözlewnükullugunda) Nogay Türkçesi: soraw awisi (nareçiye ornına kullanılgan) Kazak Türkçesi: *surawesimdigi (üstewge koyılatm) Kırgız Türkçesi: surama taktooç Alt:: suraktu soluma(kubulbas uçurlu) Hakas Türkçesi: sunglıg orındı (nareçiye) Tuva Türkçesi: aytırıg at omuŞor Türkçesi: suragçı orungu Rusça: voprositelnoye mestoimeniye (v roli nareçiya) |