Türk Dünyası - XML


IDTerimAçıklama
211haplolojibk. hecedüşmesi
212harfAzerbaycan Türkçesi: härf Türkmen Türkçesi: harp Gagauz Türkçesi: bukva Özbek Türkçesi: harf Uygur Türkçesi: häripTatar Türkçesi: xäref Başkurt Türkçesi: xäref Kmk: harp Krç.-Malk.: harf, harif Nogay Türkçesi: arîpKazak Türkçesi: ärip Kırgız Türkçesi: tamga ~ arip Alt:: tanık Hakas Türkçesi: bukva ~ tanıg Tuva Türkçesi: üjükŞor Türkçesi: bukva Rusça: bukva
213has isimbk. özel isim
214heceAzerbaycan Türkçesi: heca Türkmen Türkçesi: bogun Gagauz Türkçesi: kısım Özbek Türkçesi: boğin Uygur Türkçesi: boğumTatar Türkçesi: icek Başkurt Türkçesi: ijek Kmk: buwun Krç.-Malk.: bölüm Nogay Türkçesi: buwınKazak Türkçesi: buwın Kırgız Türkçesi: muun Alt:: üye Hakas Türkçesi: uya Tuva Türkçesi: slog Şor Türkçesi: kezek~pölük Rusça: slog
215hece düşmesi ~ haplolojiAzerbaycan Türkçesi: heca düşümü ~ gaplologiya Türkmen Türkçesi: gaplologiyaa ~ bogun düşmesi Gagauz Türkçesi: gaplologiya ~ *kısım düşmesi Özbek Türkçesi: boğin tuşişi ~ gaplologiya Uygur Türkçesi: gaplologiyä ~ boğumniň çüşüp qelişi Tatar Türkçesi: icek qısqaru ~ gaplologiyä Başkurt Türkçesi: gaplologiya ~ ijekten töşöp qalıwı Kmk:gaplologiya ~ *buwunnu yutuluwu Krç.-Malk.: gaplologiya Nogay Türkçesi: buwmtüsüwî ~ gaplologiya Kazak Türkçesi: buwın tüsüwi Kırgız Türkçesi: muundun sıygılışıp tüşüpkalışı Alt:: gaplologiya ~ üyede tüňey tabıştardıň tüjeri Hakas Türkçesi: gaplologiya ~uyalar tüsçetkenî Tuva Türkçesi: gaplologiya Şor Türkçesi: gaplologiya ~ *kezek tüşçatkanıRusça: gaplologiya
216hece kaynaşmasıAzerbaycan Türkçesi: afrikat Türkmen Türkçesi: boğun gnsgalması Gagauz Türkçesi: *kısımkauşması Özbek Türkçesi: boğinlar ixçamlasuvi Uygur Türkçesi: addiylişiş Tatar Türkçesi: ike süzarasındağı iceklär berläsüwe Başkurt Türkçesi: ijektärzen tarqaliwi Kmk: buwundagisozuk awazni tüsüwü Krç.-Malk.: bölümleni kıshartılması Nogay Türkçesi: buwinbîrîguwî Kazak Türkçesi: buwindardin kirigüwi Kırgız Türkçesi: muundardm şireşüüsü Alt::üyenin kıskartılganı Hakas Türkçesi: uyalarnın hısharalthanı Tuva Türkçesi: diyereza Şor Türkçesi: *kezek kıskartılganı Rusça: oproşçeniye slogov
217hecelemekAzerbaycan Türkçesi: hecalamag Türkmen Türkçesi: bogna böölmek Gagauz Türkçesi: kısımcasölemäk Özbek Türkçesi: boğinlaş Uygur Türkçesi: boğumğa bölüş Tatar Türkçesi: icekläp uqu Başkurt Türkçesi: ijekläw Kmk: buwunlaga bölüp aytmak (oxumak) Krç.-Malk.: bölümle blaokuw (aytiw) ~ eciklew Nogay Türkçesi: buwinlaw Kazak Türkçesi: buwinga bölüw Kırgız Türkçesi: ecelep aytuu ~ muunga bölüp okuu Alt:: üylelep aydan Hakas Türkçesi: uyaca adalisTuva Türkçesi: slogtap çugaalaarı Şor Türkçesi: *kezektepaydılçatkanı Rusça: proiznoşeniye poslogam
218hemzeAzerbaycan Türkçesi: hämzä Türkmen Türkçesi: hemze Gagauz Türkçesi: knaklaut ~ laringal konsonuÖzbek Türkçesi: hamza Uygur Türkçesi: hämzä Tatar Türkçesi: xämzä ~ laringal' tartiq Başkurt Türkçesi: hämzäKmk: hamza ~ tamak awaz Krç.-Malk.: hamza Nogay Türkçesi: hamza Kazak Türkçesi: hamzaKırgız Türkçesi: hamza Alt:: hamza Hakas Türkçesi: hamza Şor Türkçesi: hamza Rusça: hamza
219iç kafiyeAzerbaycan Türkçesi: alliterasiya Türkmen Türkçesi: içki kaapiya Gagauz Türkçesi: sıraların iç uyumu ~sıraların iç rifması Özbek Türkçesi: içki qofiya Uygur Türkçesi: içki qapiyä Tatar Türkçesi: eçke rifmaBaşkurt Türkçesi: eske rifma Kmk: iç kapiya ~ satırnı içindegi rifma (kapiya) Krç.-Malk.: tizgin içi rifma Nogay Türkçesi: îşkî riflama Kazak Türkçesi: işki äwen ~ ölen tarmagmdagı rifma Kırgız Türkçesi: saptın içindegi uykaştık ~ içki uykaştık Alt:: iç rifma Hakas Türkçesi: (kibelîs) îstîndegî rifma Tuva Türkçesi: o'durug i'ştinin ritmazı Şor Türkçesi: *iştindegi rifma Rusça: vnutristroçnaya rifma
220iç sesAzerbaycan Türkçesi: inlaut Türkmen Türkçesi: inlaut Gagauz Türkçesi: inlaut ~ içindeki (pozitsiyada) sesÖzbek Türkçesi: soznin birinçi va óxirgi tóvuşlaridan bóşqa tóvuşlar ~ inlaut Uygur Türkçesi: içkitavuş ~ inlaut Tatar Türkçesi: süz urtası suzığı Başkurt Türkçesi: inlaut ~ eske ön Kmk: inlaut ~söznü içindegi ses Krç.-Malk.: inlaut Nogay Türkçesi: îşkî ses ~ inlaut Kazak Türkçesi: inlaut Kırgız Türkçesi: inlaut Alt:: sös içinde tabış Hakas Türkçesi: inlaut ~ sös îstîndegî tapsag Tuva Türkçesi: inlaut Şor Türkçesi: inlaut ~ *işti ün Rusça: inlaut
221ikinci çokluk şahısAzerbaycan Türkçesi: ikinci şaxsin cäm halı Türkmen Türkçesi: ikinciyönkemäänin köplügi Gagauz Türkçesi: çokluk sayıda ikinci üz Özbek Türkçesi: koplikdagi ikkinçi şaxs Uygur Türkçesi: ikkinçi şäxs köplük san Tatar Türkçesi: ikençe zat küplek sanı Başkurt Türkçesi: küplekten ikense zatı Kmk: ekinçi betni köplük sanawu Krç.-Malk.: köplük sannı ekinçi beti Nogay Türkçesi: ekînşî özlîktîn köplîk sanı Kazak Türkçesi: köpşe ekinşi jak ~ ekinşi jak köpşe Kırgız Türkçesi: köptük sandın ekinçi cagı Alt:: köp toonıň ekinçi t'üzüni Hakas Türkçesi: köp sannıň îkîncî sırayı Tuva Türkçesi: höynüň sanının i'yigi arnıŞor Türkçesi: köp sanda iyginçi eezi Rusça: vtoroye litso mnojestvennogo çisla
222ikinci şahısAzerbaycan Türkçesi: ikinci şäxs Türkmen Türkçesi: ikinci şahs ~ ikinci yönkeme Gagauz Türkçesi:ikinci üz Özbek Türkçesi: ikkinçi şaxs Uygur Türkçesi: ikkinçi säxs Tatar Türkçesi: ikençe zat Başkurt Türkçesi: ikense zat Kmk: ekinçi bet Krç.-Malk.: ekinçi bet Nogay Türkçesi: ekînşî özlîkKazak Türkçesi: ekinşi jak Kırgız Türkçesi: ekinçi cak Alt: ekinçi t'üzün Hakas Türkçesi: îkîncî sırayTuva Türkçesi: i'yigi arın Şor Türkçesi: iyginçi eezi Rusça: vtoroye litso
223ikinci teklik şahısAzerbaycan Türkçesi: ikinci şaxsin täk halı Türkmen Türkçesi: ikinci yönkemääninbirligi Gagauz Türkçesi: birlik sayıda ikinci üz Özbek Türkçesi: birlikdagi ikkinçi şaxs Uygur Türkçesi: ikkinçi şäxs birlik san Tatar Türkçesi: ikençe zat berlek sanı Başkurt Türkçesi: .berlekten ikensezatı Kmk: ekinçi betni teklik sanawu Krç.-Malk.: birlik sannı ekinçi betiNogay Türkçesi: ekînşi özlîktîn bîrlîk sanı Kazak Türkçesi: ekinşi jak jekeşe ~ jekeşe ekinşi jakKırgız Türkçesi: cekelik sandın ekinçi cagı Alt:: t'aňıs toonıň ekinçi t'üzüni Hakas Türkçesi: pîrsannıň îkîncî sırayı Tuva Türkçesi: çangıstın sanının i'yigi arnı Şor Türkçesi: pir sanda iyginçieezi Rusça: vtoroye litso yedinstvennogo çisla
224ikincil uzunluk ~ sekunder uzunlukAzerbaycan Türkçesi: sonrakı uzanma Türkmen Türkçesi: ikinci uzıınlık ~ soňkı uzımlık Gagauz Türkçesi: ikincili uzunnuk Özbek Türkçesi: ikkinçi çoziqlikUygur Türkçesi: ikkinçi uzunluq Tatar Türkçesi: ikinçel ozınlıq Başkurt Türkçesi: ikensel ozonloq Kmk:*(sozuk awazda) son tuwulungan uzunluk Krç.-Malk.: (tawuşnu) ekinçidaracada uzunlugu Nogay Türkçesi: ekînşî uzunlık Kazak Türkçesi: ekinşi uzındık Kırgız Türkçesi: koşumça sozulmalık Alt:: ekinçi uzunlık ~ ekinçi bütkeň uzun tabış Hakas Türkçesi: pütkeň uzun tapsaglar ~ püdîzînen uzun tapsaglar Tuva Türkçesi: i'yigi çergenin uzuna'jık ünneri Şor Türkçesi: *iyginçi uzunı Rusça: vtoriçnaya dolgota
225ikizleşmeAzerbaycan Türkçesi: geminatlaşma Türkmen Türkçesi: geminasiyaa Gagauz Türkçesi: geminatsiya ~konsonnarın katlılaşması ~ konsonnarın ikileşmesi Özbek Türkçesi: ikkilaniş ~geminatsiya Uygur Türkçesi: üzük tavuşlarniň cüplinişi ~ geminatsiyä Tatar Türkçesi: ikeläşterelü ~ quş bulu Başkurt Türkçesi: geminatsiya Kmk: (tutuk awazm) eki kabatlanıwu ~ geminatsiya Krç.-Malk.: geminatsiya Nogay Türkçesi: geminatsiya Kazak Türkçesi: geminatsiya~ kabattasuw Kırgız Türkçesi: koş ünsüzlöşüü Alt:: geminatsiya ~ ekilengen tuyuktabıştar Hakas Türkçesi: geminatsiya Tuva Türkçesi: ta'kpırlaan a'jık eves ünner Şor Türkçesi: geminatsiya Rusça: geminatsiya
226ilerleyici benzeşmeAzerbaycan Türkçesi: iräli assimilyasiya Türkmen Türkçesi: progressivassimilyaasiya Gagauz Türkçesi: progresiv asimilätsiyası Özbek Türkçesi: progressivassimilyatsiya Uygur Türkçesi: oň assimilyatsiyä Tatar Türkçesi: turı assimilâtsiya - progressivassimilâtsiya Başkurt Türkçesi: progressiv assimilyatsiya Kmk: tuwra assimilâtsiyaKrç.-Malk.: progressiv assimilâtsiya Nogay Türkçesi: progressiv assimilyatsiya Kazak Türkçesi: progressivti assimilyatsiya ~ ilgerindi ıkpal Kırgız Türkçesi: progressivdüüassimilyatsiya Alt:: progressiv assimilyatsiya Hakas Türkçesi: progressivassimilyatsiya Tuva Türkçesi: aay assimilyatsiya Şor Türkçesi: progressiv assimilyatsiyaRusça: progressivnaya assimilyatsiya
227iletişimAzerbaycan Türkçesi: ünsiyyät Türkmen Türkçesi: kommunikaasiya Gagauz Türkçesi: komunikatsiya ~*haberleşmäk Özbek Türkçesi: alóqa ~ kommunikatsiya Uygur Türkçesi: xävärlişiş ~ alaqä Tatar Türkçesi: aralaşu Başkurt Türkçesi: aralaşıw ~ kommunikatsiya Kmk: katnaşıw Krç.-Malk.:kommunikatsiya ~ söleşıw Nogay Türkçesi: kommunikatsiya, katnasuw Kazak Türkçesi: karım-katınas ~ katınas Kırgız Türkçesi: baylanış ~ kommunikatsiya ~ katnaş Alt::kommunikatsiya Hakas Türkçesi: çooh alıs ~ habarlas Tuva Türkçesi: harılzaa, harılzajılgaŞor Türkçesi: *çooktaş ~ kommunikatsiya Rusça: kommunikatsiya
228ilgi hâli ~ genitif hâliAzerbaycan Türkçesi: yiyalik hal Türkmen Türkçesi: eyelik düşüm Gagauz Türkçesi:saabilik hal Özbek Türkçesi: qaratqiç kelişigi Uygur Türkçesi: igilik keliş Tatar Türkçesi: iyälek kileşeBaşkurt Türkçesi: eyälek kileş Kmk: yeslik padej ~ yeslik geliş Krç.-Malk.: iyelikçiboluş ~ iyelik boluş Nogay Türkçesi: kaytım kelîs Kazak Türkçesi: ilik septik Kırgız Türkçesi: ilikcöndömösü Alt:: ençileeçi kubultkış Hakas Türkçesi: tartılgı padej ~ tartılgı hubulthısTuva Türkçesi: hamaarıştırarınıň padeji Şor Türkçesi: tartım keliş Rusça: roditelnıy padej
229ilgi zamiriAzerbaycan Türkçesi: ki, kim bağlayıcısı Türkmen Türkçesi: soyuz (klassık edebiyaatda)Gag.: ilişiklik aderlii Özbek Türkçesi: ki, kim bóğlóvçisi Uygur Türkçesi: ki, kim bağliğuçisiTatar Türkçesi: mönäsäbätle süzlär ~ iyärtüce terkägeç Başkurt Türkçesi: ki, kim terkäwese Kmk:ki, kim degen baylawuç söz ~ baylawçu orunça Krç.-Malk.: ki, kim baylaw ~ki kim baylam Nogay Türkçesi: ki, kim tîrkewîşî Kazak Türkçesi: ki, kim jalgawlıgı Kırgız Türkçesi: katıştık at atooç Alt:: kolbooçı ki, kim Hakas Türkçesi: palgantı ki, kim Tuva Türkçesi: evilelki, kim Şor Türkçesi: *paglaş ki, kim Rusça: soyuz ki, kim (otnositelnıye slova) KU,( )
230imlâAzerbaycan Türkçesi: imla, orfografiya Türkmen Türkçesi: orfografiyaa Gagauz Türkçesi: orfografiya ~dooruyazılmak Özbek Türkçesi: imló Uygur Türkçesi: imla Tatar Türkçesi: döres yazu ~ orfografiyaBaşkurt Türkçesi: orfografiyaKmk: tüz yaziw ~ yazıw kaydaları ~ orfografiya ~ durus yazılış Krç.-Malk.: orfografiya ~ tüz caziw Nogay Türkçesi: tüz yazuw ~ orfografiyaKazak Türkçesi: emle ~ orfografiya Kırgız Türkçesi: tuura cazuu ~ orfografiya Alt:: çın biçiileriniňejizi ~ orfografiya Hakas Türkçesi: orfografiya ~ orta pazıs Tuva Türkçesi: şın pi'jilge ~ofografiya Şor Türkçesi: keliştire pazılçatkannarı ~ orfografiya Rusça: pravopisaniye ~orfografiya~
231ince sıraAzerbaycan Türkçesi: ön sıra Türkmen Türkçesi: aalınkı hatar Gagauz Türkçesi: ön sıra Özbek Türkçesi: oldqator ~ yumşóq qatór Uygur Türkçesi: aldinqi qatar Tatar Türkçesi: alğı rät Başkurt Türkçesi: alğı rätKmk: inçe (al) sozuklanı sıdrası Krç.-Malk.: tilni al keseginde kuralgan ~cumuşak Nogay Türkçesi: aldı sıra ~ yumsak sıra Kazak Türkçesi: til aldı Kırgız Türkçesi: aldıňkı katarAlt:: aldıgı ryad ~ t'ımjak ryad Hakas Türkçesi: alnındagı iret Tuva Türkçesi: murnuu o'duragŞor Türkçesi: alındagı kat ~ çımçak kat Rusça: peredniy ryad ~ myagkiy ryad~
232ince ünlüAzerbaycan Türkçesi: incä sait Türkmen Türkçesi: iinçe çekimli Gagauz Türkçesi: incä vokal ~ ön vokal- *önsıralı vokal Özbek Türkçesi: old qatór unlisi ~ yumşóq unli Uygur Türkçesi: til aldi sozuqtavuş Tatar Türkçesi: neçkä suzıq ~ alğı rät suzığı Başkurt Türkçesi: alğı rät huzıqıhı ~ näzekhuzınqı Kmk: inçe sozuk ~ al sozuk Krç.-Malk.: tilni al keseginde kuralganaçık tawuş ~ cumuşak açık tawuş Nogay Türkçesi: aldı sıra sozık ~ yumsak sozık Kazak Türkçesi: til aldı dawıstısı ~ jinişke dawıstı Kırgız Türkçesi: aldıňkı katardagı ündüü ~ cumşakündüü Alt:: aldıgı ryadtıň ündü tabıjı ~ t'ımjak ündü tabış Hakas Türkçesi: tîl alnındagıünnîg Tuva Türkçesi: murnuu o'durugnun a'jık ünü ~ çımçak a'jık ün Şor Türkçesi: çımçakglasnıy Rusça: glasnıy perednego ryada
233incelmeAzerbaycan Türkçesi: incälik Türkmen Türkçesi: iinçelme ~ aalınkı hatara geçme Gagauz Türkçesi:incelmäk ~ incä vokala geçim ~ ön sıralılara geçim Özbek Türkçesi: -óld qatórga otiş ~yumşaş Uygur Türkçesi: sozuq tavuşlarnin aldinqi qatarğa ötüşi Tatar Türkçesi: neçkarü Başkurt Türkçesi: näzekläşew Kmk: inçeleniw Krç.-Malk.: cumuşaw Nogalaldı sıragaköşüw ~ yumsaklanuw Kazak Türkçesi: alga jiljuw ~ jinişkerüw Kırgız Türkçesi: cumşartuu ~aldıükı katarga ötüü Alt:: aldığı ryadka köçöri ~ t'ımjaarı Hakas Türkçesi: alnındagıiretke közîrîs ~ tartılıs Şor Türkçesi: *aldındagı katka aylançatkanı ~ *çımçatkanıRusça: perehod v peredniy ryad ~ smyagçeniye ~
234indeksbk. dizin
235instrumental hâlibk. vasıta hâli
236isim ~ adAzerbaycan Türkçesi: isim Türkmen Türkçesi: aat ~ isim Gagauz Türkçesi: adlık Özbek Türkçesi: ot Uygur Türkçesi: isim Tat: isem Başkurt Türkçesi: isem Kmk: at söz ~ atlık Krç.-Malk.: at Nogay Türkçesi: atKazak Türkçesi: zat esim Kırgız Türkçesi: zat atooç Alt:: adalgış Hakas Türkçesi: suşçestvitelnay ~ adalgısTuva Türkçesi: at ~ çüve adı ~ at söstüg çugaa ke'zekteri Şor Türkçesi: nebelik sös Rusça: imyasuşçestvitelnoye
237isim cümlesiAzerbaycan Türkçesi: ismi xäbärli cümlä Türkmen Türkçesi: aat sözlemi Gagauz Türkçesi: adlardanpredikatlı cümlä Özbek Türkçesi: ót kesimli gap Uygur Türkçesi: (B.Uyg.) isim-xävär cümlä ~(D.Uyg.) isim cümlä Tatar Türkçesi: isem xäbärle cömlä Başkurt Türkçesi: isem qılımlı höylämKmk: *skazuyemoye bolup gelgen atlı cumla Krç.-Malk.: haparçısı at bolganaytım ~ haparçısı atladan kuralgan aytım Nogay Türkçesi: at pan aytılgan habarlawışlıyıyma Kazak Türkçesi: esim bayandawıstı söylem Kırgız Türkçesi: atooçtuk bayandooçtuusüylöm Alt:: adılu aydılaaçılu ermek Hakas Türkçesi: adalgıs söyleeçîlîg predlojeniyeTuva Türkçesi: at söstüg söglekçilig tomak Şor Türkçesi: *at aytkı söstüg erbek ~ *at erbegiRusça: predlojeniye s imennım skazuyemım
238isim çekim ekleriAzerbaycan Türkçesi: ismin hal şäkilçiläri Türkmen Türkçesi: üytgedici goşulmalarGag.: hal afiksleri ~ hallamak afiksleri Özbek Türkçesi: otnin turlovçi qoşimçalari Uygur Türkçesi: isim türligüçi qoşumçilar Tatar Türkçesi: isem törländergeç quşimçalar Başkurt Türkçesi: isemdärşeň kileş yalğawşarı Kmk: atlıknı padejlege göre türlendiregenkoşumçalar Krç.-Malk.: atnı boluş affiksleri (calgawları) Nogay Türkçesi: atlardıňtürlenüw kosımşaları ~ atlardıň kelîs kosımşaları Kazak Türkçesi: zat esimnin septikjalgawları Kırgız Türkçesi: zat atooçtun cöndömö müçölörü Alt:: adalgıştın kubultkışkojultaları Hakas Türkçesi: adalgıstıň padej hozımnarı Tuva Türkçesi: çüve adının öskertilgeko'jumaktarı Şor Türkçesi: nebelik söztiň sabıtkı affiksteri Rusça: affiksı skloneniyasuşçestvitelnogo ~ padejnıye affiksı~
239isim çekimiAzerbaycan Türkçesi: ismin hallanması Türkmen Türkçesi: aatlarıň üytgeyşi Gagauz Türkçesi:adlıkların hallanması Özbek Türkçesi: ótniň turlanişi Uygur Türkçesi: isimnin türlinişi Tatar Türkçesi: isemnäň kileş beän törläneşe ~ isemnärneň törläneşe Başkurt Türkçesi: isemdärzeň kileşmenän üzgärewe Kmk: atlıknı türlenişi Krç.-Malk.: atnı boluşlada türleniwü~ atnı boluşlada calganıwu Nogay Türkçesi: atlardıň türlenüwî Kazak Türkçesi: zat esimninseptelüwi Kırgız Türkçesi: zat atooçtun cöndölüşü Alt:: adalgıştın kubultkışla kubularıHakas Türkçesi: adalgıştıň padejterce hubulızı Tuva Türkçesi: çüve adının öskerilgezi Şor Türkçesi: nebelik sös kelişterbe sabılçatkanı Rusça: skloneniye suşçestvitelnogo
240isim fiil ~ kılış ismiAzerbaycan Türkçesi: fe'li isim Türkmen Türkçesi: iiş aatları Gagauz Türkçesi: işliktänadlık Özbek Türkçesi: harakat nomi Uygur Türkçesi: peildin bolğan isim ~ isimdaş ~ härikätnamTatar Türkçesi: isem fiğıl' Başkurt Türkçesi: isem qılım Kmk: at işlik Krç.-Malk.: etimdenkuralgan at Nogay Türkçesi: at glagol Kazak Türkçesi: kıymıl esimi ~ kıymıl atawi Kırgız Türkçesi: etiştikatooç ~ kıymıl atooç Alt:: edilge adalgış Hakas Türkçesi: gîagoldan adalgıs Tuva Türkçesi: kılıgadı Şor Türkçesi: *iş adı Rusça: otglagolnoye imya ~ imya deystviya ~

* Görseller ve İçerik tekif hakkına sahip olabilir